ТАРИХ ҚҰПИЯЛАРЫ

Қорқыт Ата мемориалдық кешені 1980 жылы Қызылорда облысының Жусалы ауылынан 18 шақырым жерде, Байқоңырдан 77 ш қашықтықта салынған. Кешен 1980 жылы қасиетті Қорқыттың құрметіне салынған. Ұлы сазгер, музыкант, философ, алғаш рет қобызды жасаған дана туралы естеліктер қазіргі уақытқа дейін келіп жеткен. Қорқыт шын мәнінде сегіз қырлы тұлға болған.

Оның артында көптеген күйлер, әуендер, дастандар және тағылымдар қалған. Қорқыт 8 ғасырдың соңы 9 ғасырдың басында өмір сүрген. Аңыздарға сәйкес, оған Алла қобыз жасауды тапсырған және ол қобызда ойналатын әуендерді алғашқы орындаушы болған, оның әуендері өзінің тереңдігімен және дыбысының әуездігімен ерекшеленген. Ұлы қазақ этнографы Шоқан Уәлиханов Қорқыт жайында: «Ол қобызда ойнаған алғашқы адам, алғашқы бақсы болды. Қорқыт туралы аңыздардың мағынасы терең және олардың мәні Қорқыттың өзі жасаған өнері арқылы адамзатқа қызмет көрсетуден мәңгі өмірді табуына негізделеді» деп жазған.

Оныншы-он бірінші ғасырларда Сырдарияның жағасына «Ән салып жатқан кернейлер» ескерткіші салынған. 1980 жылы Қызылорда облысының Қармақшы ауданында қобыз пішініндегі Қорқыт ата мемориалдық кешені салынған. «Ән салып жатқан кернеулер» ескерткіші бірегей болып табылады, монумент құрылған төрт кернеудің арасында түтіктер жиынтығы орнатылған, олар желдің есіп отырғаны арқылы күрделі әуенді ойнап жатады. Осы ескерткішті құрастыру кезінде сәулетші аэродинамикалық әсерді пайдаланды: мазар ішінде төбенің үстіне кернеулер ілінген және дала желінің есуі олардан қобыз әуенін шығарып отырады. Авторлары – сәулетші Б.А. Ибраев, физик – С.И. Исатаев.