МӘДЕНИЕТ ҒИБАДАТХАНАСЫ

Қазақстан – ежелгі өркениет елі. Есте жоқ ерте заманнан бері оның тұрғындары, қазіргі қазақтардың ата-балалары бірегей және төл мәдениетін қалыптастырған. Кейбір көрнекті ескерткіштер зираттар, бекіністер, кесенелер, тіпті тұтас қалалар түрінде сақталған. Осындай мәдениет ескерткіштерінің бірі «Атамекен» этно-мемориалдық кешенінде Қожа Ахмет Яссауи кесенесі болып табылады. Бұл Қазақстандағы ЮНЕСКОның мәдени мұралары тізіміне енгізілген алғашқы ескерткіш. Ол Оңтүстік Қазақстан облысының Түркістан қаласында орналасқан. Аңыздарға сәйкес Яссауи Мухаммедтің ізбасары болған. Пайғамбар өмірден өткен 63 жасқа келгеннен кейін ерікті түрде жер асты мешітінде өз өмірін құдайға сыйынумен өткізген. Яссауидың ұстаздары Арыстан баб және Юсуф Хамадани, ол сопылық негіздерін, араб тілін, шағатай және парсы тілдерін, шығыс поэзиясы мен әдебиетін оқыған. Өзінің туған Яссы қаласында ол «Яссауи» сопылық орденінің негізін құрған. Өзінің ілімінде ол аскетизм, төзімділік, мейірімділік, адалдық және адамгершілікті насихаттаған. Қожа Ахмет Яссауи алғашқы рет ислам мен түркі халықтарының тамыры тереңде жатқан дәстүрлі білімін біріктірген. Яссауи мен оның шәкірттерінің сопылық ілімі арқылы ислам Орта Азия аумағанда таралған.

Аңыздарға сүйенсек, Ахмет Яссауи 125-133 жасқа дейін өмір сүрген. Өзінің насихаттарында Қожа Ахмет Яссауи адамдарды адал болуға, сараңдық пен көрсеқызарлықтан аулақ болуға үйреткен. Оның дастандары кеңінен таралған, оларды жатқа біліп, Дешті Қыпшақ жерінен тыс аумақта  да айтып жүрген. Ақынның даңқы жылдан жылға арта берген. Яссауи дастандары Орта Азия халықтарының әлемдік мәдени мұрасы қатарына қосылған. Ахмет Яссауидың ең белгілі еңбегі оның атын мұсылмандар әлеміне паш еткен  «Диуани хикмет» (Даналық кітабы) туындысы – ХІІ ғасырдан бері сақталып келе жатқан түркі тілдес халықтардың әдеби ескерткіші.

Кесененің өзі – орта ғасырдағы сәулет өнерінің қайталанбас кереметі, таң қаларлықтай ғибадатханалар мен сарайлардың кешені. Орасан зор ғимараттардың биіктігі қалпына келтірілгеннен кейін 44 метрге тең, басты күмбезінің диаметрі – 22 метр. Ғимарат 30 бөлме және залдардан құралған. Оның орталық залы – Қазақ хандарының резиденциясы болған, қазір мұнда мұражай- пантеон ашылған. Аталған мұражайдың інжу-маржаны – Тайқазан – шығыс мұсылмандары әлеміндегі ең үлкен суға арналған ыдыс болып табылады. Ол жеті түрлі металл балқымасынан жасалған. Қойманың салтанатты түрі және қыштан жасалған түрлі түсті мозаикасы қиялды еліктіреді. Кесенені 1396-1404 Ақсақ Темір (Көреген) салдырған. 1723  жылы қалмақтардың, 1846 жылы қоқандықтардың басқыншылығы кезінде кесененің жекелеген бөліктері бүлінген.